Ficar

(português em baixo)

Een van de geneugten van wonen in Belo Horizonte is dat het op een steenworp (35 minuten vliegen) van Rio de Janeiro ligt, een wereldstad, en soms gaan mijn vrienden naar wereldsteden, zoals in een recent weekend.

In de bus naar het vliegveld van Belo kom ik G. tegen. Een jaar geleden was ik gedurende een maand met haar. We begroeten elkaar ("alles goed?"), en ik ga naast haar zitten ("alles goed bij Google?"). Met moeite diep ik de naam van haar dochtertje op uit mijn geheugen ("Hoe gaat het met (...) ?"). Zij ("Oh, prachtig als altijd") haalt ondertussen een iPod shuffle uit haar handtasje, stopt de foontjes in haar oren, en zet zonder verder commentaar haar muziek aan. Ik ben licht ontsteld, maar na 2 jaar buitenland doe ik routineus of mijn neus bloedt. Terwijl ze meeneuriet met haar muziek, constateer ik dat ze nog steeds niet zuiver zingt.

In dit geval ging ik naar Rio om een klasgenootje van vroeger op te zoeken, Marijke. Toen ik 14 was, was zij was mijn stiekeme verliefdheid. Toevalligerwijs zijn we elkaar daarna weer tegen het lijf gelopen: ik deed mijn doctoraat in haar stad. Inmiddels is ze na veel omzwervingen (6 jaar Verenigde Staten), neergestreken in Nederland. Samen konden we ervaringen uitwisselen over in andere culturen overleven. Doen alsof je neus bloedt blijkt een universele strategie.

Een van onze onderwerpen waren romantische mores in de Nieuwe Wereld. Zij -vriendje in Nederland- beleefde die van wat meer afstand dan ik. Niettemin zagen we patronen. In Nederland is het normaal met iemand af te spreken zonder amoureuze intenties. Zelfs wanneer de intenties er wel zijn, is het gebruikelijker iemand eerst te leren kennen voor de lichamelijke genegenheden ingeluid worden.

In Brazilie hebben we het begrip "ficar." "Ficar" heeft in het Nederlands geen exacte vertaling. Letterlijk betekent het "blijven" (in plaats of in tijd), maar in overdrachtelijke zin ook minnekozen ("blijven met"). Het is een amoureus samenzijn, zonder beloftes, bij voorkeur met iemand die je nog niet kent. In tijd kan het alles tussen een avond en 2 maanden bestrijken, en inhoudelijk behoort voorbij de minimum voorwaarde (tongzoen) alles tot de mogelijkheden: samen uitgaan, weekendjes weg, voorstellen aan familie en respectievelijke vrienden. Hoewel het in principe zonder beloftes van trouw komt, is het temporeel exclusief. Je mag in elk geval niet in het zicht met anderen flirten, en in conversaties dien je te fingeren dat betreffend lid van de voorkeurssexe de enige op de wereld is die voor jou bestaat. Binnen deze beleefdheidsnormen is het een geaccepteerde vorm van samenzijn, en "hebben jullie verkering of zijn jullie ficando" is dan een ook normale, zij het wat directe, vraag.

Een argument voor "ficar" als opmaat voor een langduriger relatie is dat je het best er zo snel mogelijk achter komt of iemand goed is in bed. Mocht dat niet zo zijn, heb je in elk geval geen twee weken verspild met sms-jes in romantisch Frans vertalen, afrodisische kaarslicht-etentjes bereiden en het ontzetten van de keuken de volgende ochtend.

Soms, heel soms, wordt je geslagen met verliefdheid, die heerlijke blindheid voor het feit dat de ander niet is wie je hoopt dat ze is. Meestal zie je het juist wel, en probeer je te beredeneren waarom je moet doorgaan, met de hoop dat een doldwaze verliefdheid eventueel later nog komt. Hoopvol observeren dat ze net zo intelligent, lomp of verknipt is als ikzelf. Het mag niet baten. Het is me inmiddels pijnlijk duidelijk dat je het einde van verliefdheid niet kan afdwingen. Waarom zou het begin dan te beredeneren zijn?

Soms zijn er duidelijke signalen dat iemand het niet is. Ontdekken dat iemand Paulo Coelho een inspirerende schrijver vindt, de commerciële zondags-TV verheffend, of stofzuiger-zoenen lekker. Soms zijn er subtielere signalen, bijvoorbeeld dat je na het afscheid van een aangenaam samenzijn de ander niet mist, of de stem achter in je hoofd die zich afvraagt: "waarom doe ik dit?", meestal een paar seconden nadat je klaarkomt.

Met een schromelijk gebrek aan ervaring en het Nederlandse beeld van hoe relaties zich ontwikkelen (iemand eerst leren kennen, daarna leuk vinden, daarna verkering) heb ik kennisgemaakt met "ficar". De belangrijkste les was dat twijfels over iemand als lange-termijn partner geen goed onderwerp is voor een discussie. Een gesprek over wat je niet voelt, gaat al gauw over waarom je iets niet voelt, en vandaar verder bergafwaarts

Voor even is gezelschap, in al haar imperfectie, te verkiezen boven alleen zijn: elk beetje liefde is gezond. Je kan met iemand zijn uit lust, nieuwsgierigheid, of om je eigen leven te vergeten. Een vluchtig contact is te rekken als je voorzichtig bent nergens voor te kiezen en je nergens over uitspreekt. Soms hou ik het langer dan een maand vol, maar het einde blijft onvermijdelijk. Van wat begint uit lust, nieuwsgierigheid of vlucht is bij het bekoelen van de hormonen bedroevend weinig over: leegte. Bij het beeindigingsgesprek -een discussie met alleen verliezers- kan je je gezamenlijk voornemen "laten we vrienden zijn". Een mooi maar naïef voornemen. Vrienden zijn is moeiteloos. Ik heb naaste vrienden met wie ik na jaren stilte in minuten opnieuw een band heb. Vrienden worden daarentegen kost inspanning, en lukt slechts als beide levens raakvlakken hebben en met voldoende tijd samen.

Misschien klink ik puberaal of onervaren. Dat kan kloppen. Wat mijn vrienden jaren geleden al scharrelend doormaakten voordat ze beminden, trouwden en baarden ben ik nu aan het inhalen. De vergeefse pogingen om eerder in dit struweel mee draaien hebben gelukkig diverse anekdotes opgeleverd, waarmee ik hopelijk enige vermakelijke blogposts kan vullen.

Wordt vervolgd.


Ficar

Um dos prazeres de morar em Belo Horizonte, é que fica pertinho do Rio de Janeiro, uma metrópole internacional, e às vezes meus amigos viajam para metrópoles assim, como num fim de semana recente.

No ônibus para o aeroporto de Belo encontro a G. Há um ano, ficávamos juntos por um mês. A gente se cumprimenta ("tudo bem?") e me sento ao lado dela ("tudo bem lá na Google?"). Com dificuldade consigo desenterrar no meu cérebro o nome da filhinha dela ("Como vai com (...) ?"). Enquanto isso ela ("Ah, ela continua linda como sempre") tira um iPod shuffle da bolsa, enfia os headphones no ouvido, e liga a música sem comentário. Eu, levemente assustado, finjo com rotina que nada aconteceu. Enquanto ela cantarola ouvindo a sua música eu constato que ela continua cantando sem afinação.

No caso, eu ia encontrar uma coleguinha de escola no Rio, a Marijke. Quando eu tinha 14 anos, ela era a minha paixonite secreta. Por coincidência, a gente se encontrou de novo depois: eu fiz dotourado na cidade dela. Depois de muitos andanças (6 anos nos EUA) ela pousou na Holanda de novo. Juntos, trocamos experiências de sobreviver em culturas diferentes. Fingir que nada está acontecendo se mostra uma estratégia universal.

Um dos assuntos eram os costumes românticos do Mundo Novo. Ela -namorado na Holanda- passou por isso a uma distância maior. Todavia, víamos padrões. Na Holanda, é comum sair com alguém sem intenções amorosas. Mesmo que existam, costuma se conhecer a pessoa antes de iniciar os carinhos corporais.

No Brasil, existe o conceito de "ficar". Não existe uma tradução boa pra "ficar." Literalmente significa permanecer, em tempo ou local, mas no sentido figurativo é um estar juntos amoroso, sem compromisso, de preferência com alguem que acabou de conhecer. No tempo, pode cobrir tudo entre uma noite e dois meses. No conteúdo, tudo é possível além da exigência mínima (beijar na boca): sair, passear fins de semanas, apresentar para família e amigos respectivos. Embora esteja sem compromisso de fidelidade, é exclusivo no domínio de tempo. Não é permitido paquerar visivelmente com outras, e em conversas tem de fingir que o par é o unico membro do sexo preferido que existe no mundo pra você. Dentro dessas normas de educação, ficar é uma forma socialmente aceita de estar juntos, e a pergunta "vocês estão namorando ou ficando?" é uma pergunta normal mesmo que seja um pouquinho direta.

Um argumento pra "ficar" como anacruse de um relacionamento mais duradouro é que é melhor descobrir o mais rápido possível se alguém é bom de cama. Assim você não perde duas semanas traduzindo mensagens SMS num francês sedutor, preparando jantares à luz-de-velas afrodisíacos, ou lutar contra a bargunça na cozinha no dia seguinte.

Às vezes, pouquíssimas vezes, a paixão te atinge, essa cegueira deliciosa para o fato de que a outra pessoa não é como você espera que seja. Geralmente, a gente vê, e tenta raciocinar por que tem que continuar, na esperança de que a paixão louca virá depois. Observar cheio de esperança que ela parece tão inteligente, grossa ou maluca quanto eu. Não adianta. Percebi, com dor, que não tem como convencer-se mesmo do fim de uma paixão. Porque seria possível então raciocinar sobre o início?

Às vezes tem sinais óbvios de que não vai funcionar. Descobrir que ela acha Paulo Coelho um escritor inspirador, o Domingão de Faustão culturalmente edificante, ou o beijo estilo aspirador-de-pó gostoso. Às vezes os sinais são mais sutis, por exempo, a falta de saudade depois de se despedir, ou a voz lá atrás na cabeça perguntando: "porque eu faço isso?", geralmente uns segundos depois de gozar.

Com uma grande falta de experiência e a imagem holandesa de como os relacionamentos se desenvolvem (primeiro conhecer alguém, depois gostar dela, depois namorar) eu entrei no mundo de "ficar". A aula mais importante do início era que dúvidas sobre alguém como parceira de longo prazo não é um assunto legal para uma discussão de relacionamento. A conversa sobre o que você não sente, logo vira a conversa sobre o porquê que você não sente algo, e daí só piora.

Por um tempinho, qualquer companhia, em plena imperfeição, é preferível a estar sozinho: qualquer amor já é um poquinho de saúde. Pode ficar com alguém por luxúria, curiosidade ou para escapar da própria vida. É possível esticar um contato breve: é só ficar esperto de não escolher e não julgar. Às vezes consigo segurar mais que um mês, mas o fim é inevitável. Do que começa em luxúria, curiosidade ou fuga sobra lamentavelmente pouco com o esfriar dos hormônios: um sentimento de vácuo. Na conversa de terminar -uma discussão que só tem perdedores- pode-se resolver em conjunto "vamos ser amigos". Uma intenção linda mas ingênua. Ser amigos -manter uma amizade- não precisa esforço. Tenho amigos proxíssimos com quem eu consigo criar um vínculo em minutos depois de anos de silêncio. Tornar-se amigos ao contrário isso precisa de esforço, e só é possível quando as duas vidas se tocam e têm tempo suficiente juntas.

Talvez eu pareça adolescente ou sem experiência. Pode ser. Eu estou compensando tudo o que meus amigos fizeram anos atrás antes deles namorarem, casarem e parirem. Felizmente, as tentativas em vão de entrar nessa confusão renderam vários casos, com os quais eu espero encher uns posts divertidos.

A ser continuado.

graças a Elen e Ursula por ser editoras